Vier voedingshypes en waarom ze niet werken

Door: Jeannine Julen − 27/02/14, 20:30

  © thinkstock.

Goiji bessen eten tegen kanker, gluten mijden omdat je er fitter van wordt of volop aan de fruitsap om alzheimer te voorkomen. Het zijn allemaal voorbeelden van gezonde voedingstrends. Maar hoe gezond zijn al die hypes eigenlijk? Een overzicht.

Een glutenvrij dieet is niet per definitie gezond. Esther Melenberg, hoofd diëtetiek bij de Nederlandse Coeliakie Vereniging

Glutenvrij eten
Nog niet zo lang geleden waren het vooral mensen met glutenintolerantie (coeliakie) die een glutenvrij dieet volgden. Logisch, want al bij het binnenkrijgen van de kleinste hoeveelheden lopen deze mensen ernstige darmbeschadiging op. Het eiwit zit in veel graansoorten als gerst, rogge, spelt en tarwe. Dus pasta, pizza, maar ook brood en pannenkoeken zijn een absolute no-go voor mensen met deze auto-immuunziekte. Ook verborgen gluten in mayonaise en bouillonblokjes zijn gevaarlijk.

Toch zijn er steeds meer Nederlanders zonder intolerantiediagnose die gluten mijden. Ze zeggen zich er beter door te voelen of hun sportprestaties te verhogen. Een uit de Verenigde Staten overgewaaide hype, weet Esther Melenberg, hoofd diëtetiek bij de Nederlandse Coeliakie Vereniging.

Maar Melenberg juicht de trend niet toe. “Een glutenvrij dieet is niet per definitie gezond. Op het moment dat je zelf gaat dokteren en bepaalde bestandsdelen uit je voedsel weert, kun je ernstige tekorten oplopen. Tarwe zijn namelijk goed voor de mens. Daarbij bevatten glutenvervangers vaak te veel vet, suiker of zout.” Gebrek aan ijzer, jodium, vezels en vitamine B zijn het gevolg van een drastisch dieet. De gezondheidsklachten die je dan oploopt? “Denk aan vermoeidheid, spierpijn en krachtverlies.”

Dat glutenvrij eten nu wordt afgedaan als een hype treft vooral de mensen met coeliakie. Melenberg: “Sommige restaurants zeggen een glutenvrij dieet te kunnen leveren, maar dan zitten er wel gluten in het brood. Mensen met coeliakie voelen zich dan niet serieus genomen, want die hebben er toch echt ontzettend last van. ” De kennis om glutenvrij, maar toch gezond te leven ontbreekt bij velen. Melenberg raadt dan ook de hulp van een diëtist aan. 

Bij sommige mensen leeft nu het idee dat ze door het eten van heel veel goji bessen ontzettend gezond zijn, maar dat is niet het geval. Variatie is juist goed. Voedingscentrum

Superfoods
Onze voorouders aten het en inheemse stammen in Brazilië zouden er ijzersterk van zijn geworden. Superfoods. Een aantal bekende op een rij: quinoa, goji bessen, tarwegras, aloe vera en chia zaad. Wat doen ze? Ze houden je jong, gezond en slank.

Een exacte definitie is er niet, maar aanhangers omschrijven superfoods als voedingsmiddelen met ‘buitengewone hoeveelheden voedingsmiddelen’. Ze zijn daardoor niet alleen ontzettend gezond, maar hebben ook een geneeskrachtige werking. Zo bevatten goji bessen vitamine C, vitamine A, vitamine B1, vitamine B2, ijzer, koper, nikkel, chroom, magnesium, natrium, calcium en verschillende aminozuren. Dat zou goed zijn tegen kanker, cholesterol, seksuele stoornissen, diabetes en andere kwalen.

Zijn superfoods echt zo wonderbaarlijk? “Mwaahh”, zegt een woordvoerder van het voedingscentrum met veel twijfel in zijn stem. Eigenlijk kan alles wel als superfood bestempeld worden, nuanceert hij. Duidelijke richtlijnen zijn er niet. Terwijl Nederlanders zich vergrijpen aan exotische goji bessen, vinden de Amerikanen de oer-Hollandse boerenkool weer een superfood. Eigenlijk gewoon een marketingstuntje  van fabrikanten zou je kunnen zeggen.

En dan is er nog een misvatting, stelt de woordvoerder. “Bij sommige mensen leeft nu het idee dat ze door het eten van heel veel goji bessen ontzettend gezond zijn, maar dat is niet het geval. Die eenzijdigheid helpt niets. Dan krijg je niet alle voedingsstoffen binnen. Juist variatie in je voedsel is gezond.”

Saillant detail: superfood quinoa is nu zo populair dat het product te duur is geworden voor Peruaanse quinoakwekers. Die moeten zich nu behelpen met veel goedkopere fastfoodmaaltijden. 

 

 © THINKSTOCK. Goji bessen 

Veel van de argumenten in dieetboeken zijn uit het wetenschappelijke verband gerukt en foutief geïnterpreteerd. Fred Brouns, hoogleraar voedingsleer in Maastricht

Broodvrij eten
Wie herinnert het zich niet: het belerende wijsvingertje van ma of pa met de mededeling dat die ‘smerige’ bruine boterham heel gezond is. Vooral opeten, was vroeger de boodschap. Maar de boodschap van de Amerikaanse cardioloog William Davis luidt heel anders: mijd brood en al het andere waar tarwe in zit.

De wereldwijde obesitasepidemie hebben we te danken aan onze overvloedige tarwenuttiging, zegt Davis. “De opheffing hiervan is de oplossing voor drastisch gewichtsverlies en een optimale gezondheid”, schrijft hij in zijn vorig jaar uitgekomen boek Broodbuik. Maar ook vermoeidheidsverschijnselen, huiduitslag en een reeks van allergieën zouden tegengegaan worden met een tarwe- of broodvrij dieet.

De reinste flauwe kul. Hij zei het gisteren niet zo, maar Fred Brouns vond het zeker wel. In een interview met radio 1 zei de hoogleraar voedingsleer in Maastricht dat er voor de beweringen van Davis geen enkel bewijs is. “Er is geen enkele aanwijzing dat brood dik maakt of dat mensen ziek worden van het eten van brood. Wat wij zien uit observationeel onderzoek is dat mensen die volkoren brood eten juist minder risico hebben op hart- en vaatziekten en diabetes. Op de langere termijn hebben ze een gunstiger gewichtsbeheersing.”

Niet alleen Davis, maar ook de 27-jarige schrijver van het boek De Voedselzandloper roept op tot het weren van brood. Wie heeft er gelijk? “Veel van de argumenten in dieetboeken zijn uit het wetenschappelijke verband gerukt en foutief geïnterpreteerd”, aldus Brouns. Dieetboeken bieden met aantrekkelijke verhalen ‘oplossingen’ voor gezondheidsklachten. “Dat past, denken mensen dan. Dat heeft niet te maken met mij, maar met wat ik eet. Die ideeën gaan dan een eigen leven leiden.”

 

© THINKSTOCK.  Speltbrood als alternatief voor volkoren brood 

De Voedselzandloper bestaat uit pseudowetenschappelijke analyses over de eeuwige jeugd. Luc Bonneux, arts en epidemioloog

De Voedselzandloper Volgens Kris Verburgh zijn vruchtensapjes een uitstekende remedie tegen alzheimer.  Witte thee houdt je jong en een portie walnoten verkleint de kans op een hartaanval . De Belg bundelde al deze adviezen in het net al aangehaalde boek De Voedselzandloper. Met 200.000 verkochte exemplaren een regelrechte hit.

 Verburgh, zelf arts en wetenschapsjournalist, maakte een zandloper waarin hij ‘goed’ en ‘slecht’ voedsel categoriseert. Het te vermijden voedsel staat in de bovenste helft van de loper: frisdranken, zuivel, rood vlees, brood, aardappelen, pasta en rijst. En verder ook alles waar de ongezondheid spontaan al vanaf spat: ijs, gevulde koeken, kroketten en chips (alles met suiker en foute vetten).

Wat wel mag, is afgebeeld in de onderste driehoek: groene thee, sojamelk, havermout, olijfolie, zalm, kip, linzen, walnoten, paddenstoelen en heel veel groente en fruit. Alvallen is hierbij bijzaak, want het gaat Verburgh vooral om langer gezond leven. Wie zijn levenswijze volgt, verkleint de kans op kanker, hart- en vaatziektes, diabetes en dementie, claimt Verburgh.

Maar wat te mooi is om waar te zijn, is zelden waar, reageert arts en epidemioloog Luc Bonneux op het boek. De adviezen van Verburgh omschrijft hij in een opiniestuk als ‘pseudowetenschappelijke analyses over de eeuwige jeugd’.

Bonneux: “Als Kris Verburgh beweert dat ‘een portie walnoten de kans op een hartaanval met de helft vermindert’, heeft hij de kleine lettertjes noch de commentaren gelezen. Cardiologen in de redacties van wetenschappelijke bladen reageerden ijzig en wezen er op dat de walnotenstudies waar Verburgh zich op baseert, zijn gefinancierd door de California Walnut Company.”

 

© THINKSTOCK. Vruchtensap helpt tegen alzheimer, zegt auteur Kris Verburgh.

Bron: Trouw: 28 februari 2014