(Ultra)bewerkt voedsel is al lange tijd onderwerp van discussie. Er is onduidelijkheid over welke producten (ultra)bewerkt zijn, en over hoe ongezond (ultra)bewerkt voedsel is. Zo wordt bijvoorbeeld volkorenbrood beschouwd als (ultra)bewerkt en daarmee zou het dus ongezond zijn (zoals door de Britse arts Chris van Tulleken) geheel tegen alle voedingsaanbevelingen in. Nieuw onderzoek, gepubliceerd in The Lancet (Regional Health Europe), geeft meer duidelijkheid in deze discussie.
Nieuwe studie geeft duidelijkheid
Wereldwijd is er steeds meer ultrabewerkt voedsel beschikbaar voor consumptie, wat zorgen oproept over de langetermijneffecten hiervan op de gezondheid. Ongezonde voeding is zonder meer een belangrijke oorzaak van ziekte en sterfte. Maar niet alle (ultra)bewerkte producten, waaronder brood en ontbijtgranen, zijn ongezond. Zo bevestigt een recent onderzoek, mede uitgevoerd door de Wereldgezondheidsorganisatie, gepubliceerd in The Lancet (Regional Health Europe).
Voor deze studie is data van 266.666 personen van de European Prospective Investigation into Cancer and Nutrition (EPIC) gebruikt. Uit dit onderzoek blijkt dat een hoge inname van ultrabewerkte producten is geassocieerd met een verhoogd risico op multi-morbiditeit van kanker en cardiometabolische aandoeningen.
De onderzoekers hebben ook naar subgroepen van ultrabewerkte voedingsmiddelen gekeken. En dan zie je een splitsing ontstaan:
Dierlijke producten (bewerkt vlees(waar) en kaas), suikerhoudende dranken (zoals frisdrank) en sauzen, smeersels en specerijen (zoals dressing en margarine) zorgen voor een hoger risico. Terwijl o.a. brood en ontbijtgranen juist geassocieerd zijn met een verlaagd risico. Dit heeft te maken met het vezelgehalte.
Oftewel: niet al het ultrabewerkte voedsel is slecht.
Bewerking niet 1 op 1 te vertalen naar gezondheid
Het Voedingscentrum zegt het volgende erover: “Over het algemeen hebben de meeste ultrabewerkte producten een ongunstige voedingswaarde en een hoge consumptie hiervan wordt geassocieerd met een algemeen lagere voedingskwaliteit. Maar dit gaat niet altijd op. Sommige producten die deel uitmaken van een gezond voedingspatroon, en ook in de Schijf van Vijf vallen, zijn ultrabewerkt, zoals volkorenbrood uit de supermarkt of halvarine. Deze producten hebben bewezen gezondheidsvoordelen. De mate van bewerking laat zich dus niet helemaal 1 op 1 vertalen naar gezond of ongezond.”
NOVA-classificatie niet nauwkeurig genoeg
In de discussie over ultrabewerkt voedsel wordt gerefereerd aan de zogenaamde NOVA-classificatie, ontwikkeld door de Braziliaanse wetenschapper Carlos Monteiro. Deze classificatie is een indeling op basis van bewerkingsgraad en kent vier groepen: onbewerkt of minimale bewerking, culinaire ingrediënten, bewerkte producten en ultrabewerkte producten. Maar de NOVA-classificatie staat al jarenlang ter discussie. De indeling lijkt niet nauwkeurig genoeg; het wekt de indruk dat voedselbewerkingen slecht zijn en wijst voor het obesitasprobleem naar ultrabewerkte producten. Zelfs in een onderzoek naar de functionaliteit blijft de NOVA classificatie niet overeind, en toch wordt het wel gebruikt in wetenschappelijk onderzoek.
Volgens de NOVA-classificatie is vers brood bewerkt en lang houdbaar brood ultrabewerkt. Echter, er is geen brood zonder bewerking. Zonder bewerking is graan immers niet (goed) eetbaar. Daarbij hangt de mate van bewerking dus niet 1 op 1 samen met de gezondheid van een product.
Voedingswaarde blijft leidend
Niet alle (ultra) bewerkte producten zijn dus ongezond. En daarmee is het niet nodig om ultrabewerkte producten volledig te vermijden. Alleen uit de mate van bewerking kan je niet opmaken of een product gezond of ongezond is. De gezondheidswaarde wordt immers bepaald door de voedingswaarde van het product. Bijvoorbeeld de aanwezigheid van vezels en de veelheid waarin deze gegeten (zouden moeten) worden.
Volkorenbrood goede keuze
Volkorenbrood heeft bewezen positieve invloed op de gezondheid van mensen, op de korte en lange termijn. Het advies van de Gezondheidsraad is om iedere dag minstens 90 gram volkorenproducten te eten, dat komt overeen met 3 sneetjes volkorenbrood. Niet voor niets staan bruin- en volkorenbrood in de Schijf van Vijf.
Is brood bewerkt? Ja. Maar is het ongezond? Nee, zeker niet. We mogen er zelfs meer van eten!
Bron: NBC, Nederlands Bakkerij Centrum
Bron: Cordova, R., Viallon, V., Fontvieille, E., Peruchet-Noray, L., Jansana, A., Wagner, K. H., … & Freisling, H. (2023). Consumption of ultra-processed foods and risk of multimorbidity of cancer and cardiometabolic diseases: a multinational cohort study. The Lancet Regional Health–Europe.
