De aanhoudende krapte op de arbeidsmarkt motiveert voedingsbedrijven om meer te investeren in nieuwe technologie. Het verhoogt de arbeidsproductiviteit en versterkt daarmee de concurrentiepositie. Dat is niet alleen belangrijk omdat meer dan de helft van de voedingsproducten wordt geëxporteerd, maar ook uit oogpunt van goed werkgeverschap. Dit vraagt om extra investeringen in scholing en inpassen van nieuwe technologie voor medewerkers.
Krappe arbeidsmarkt en margedruk maken verdere robotisering essentieel
De arbeidsmarktkrapte lijkt voorlopig nog niet van de baan. Volgens recente CBS-cijfers benoemde ruim een kwart van de bedrijven in de voedings- en drankenindustrie personeelstekort als voornaamste zorg. De zorg zit zowel in het beperkte aantal kandidaten voor vacatures als een tekort aan mensen met de juiste scholing.
De stijging van de CAO-Lonen zet in 2024 door. Deze structurele lastenverzwaring maakt de business case voor verdere robotisering aantrekkelijker. Er is vooral winst te behalen in robotisering van primaire processen, zoals bijvoorbeeld bij snijden, opleggen, verpakken. Daar ligt meteen de uitdaging omdat robots vaak moeten werken onder warme, koude of vochtige omstandigheden en regelmatig met kwetsbare producten. Robotisering leidt tot hogere bezettingsgraden, minder restproducten en een constantere kwaliteit. Allemaal ingrediënten voor een hogere arbeidsproductiviteit en winstgevendheid.
In de Nederlandse voedingsindustrie staan ruim 4000 robots. Vanwege onder meer de relatief hoge loonkosten behoren Nederlandse voedingsproducenten binnen Europa inmiddels tot de koplopers qua inzet van robots. Maar technische mensen die robots kunnen installeren en aansturen zijn schaars.
In gesprek met Diederik Vergeer van Vergeer Holland
Hoog op de innovatieagenda van Vergeer Holland staat robotisering. Hoe is dat zo gekomen? Diederik Vergeer, algemeen directeur en mede-eigenaar is daar duidelijk over: “Dat komt omdat kaas zwaar is. Tot zo’n vijftien jaar geleden werden de vrachtwagens met de hand geladen en gelost. 50 ton kaas in een paar uur door de handen is zwaar en onaantrekkelijk werk. Tegelijkertijd zag Vergeer de Arbo eisen toenemen. Zijn medewerkers moesten al na een kwartier pauzeren, een ritme dat zich blijft herhalen. Toen ontstonden de eerste ideeën over automatisering en robotisering. De gevonden oplossing lag bij transportboxen, die met robots geladen worden en vervolgens met Vision-technologie gecontroleerd.”
Hoe reageert jullie personeel op al die robots? “Best wel positief. Onze medewerkers vonden het keren en coaten van kazen, een proces dat elke twee à drie dagen gebeurt, zwaar werk wat ze liever niet meer wilden doen. Vanuit die behoefte is de automatische kaaskeer-installatie ontwikkeld. We gingen van een pakhuis met 50 mensen terug naar drie. Daarmee kregen wij een behoorlijke voorsprong op andere foodbedrijven.”
Diererik Vergeer – Algemeen directeur en mede-eigenaar Vergeer Holland
" 50 ton kaas in een paar uur door de handen is zwaar en onaantrekkelijk werk. "
Waarom investeert Vergeer in robotisering van verpakkingslijnen? “Het is belangrijk om als bedrijf verantwoordelijkheid te nemen om recyclebare en dunnere verpakkingen te gebruiken. Dat scheelt ook in de kosten, zoals de verpakkingslijn in Bodegraven. Wat vroeger met de hand gebeurde, legt nu een flexpicker de kaas op de millimeter nauwkeurig in de verpakking. Dan is ook een kleinere verpakking geschikt die toe kan met een dunnere folie vanwege de kortere overbrugging naar de sealranden. Dat bespaart ook logistieke kilometers”.
Over het toekomstperspectief van robotisering is Diederik helder: ”Arbeidskosten zullen sneller stijgen dan kosten voor robotisering, ook zonder continue inzetbaarheid. Dat leidt tot meer volumes en minder fouten, wat de arbeidsproductiviteit verhoogt. Daar ligt wel de volgende uitdaging op het bord: je hebt de juiste mensen nodig met andere skills en vaardigheden. Tot nu toe lukt ons dat aardig. Regelmatig krijgen wij verzoeken van stagiaires of vanuit afstudeertrajecten voor een functie bij ons bedrijf. Zo blijven we toekomstgericht!”
In gesprek met Jantine Heemskerk van Heemskerk fresh & easy
Hoe belangrijk is robotisering voor jullie? Jantine Heemskerk, CEO: “Erg belangrijk want het verwaarden in de prijs van hogere arbeidskosten is in deze sector lastig en daar komt bij dat arbeidsmigratie onder het vergrootglas ligt. Recente CBS-cijfers laten een daling van de arbeidsproductiviteit zien, terwijl die juist zou moeten stijgen. Dat lukt alleen met verdere automatisering en robotisering. Dat maakt ons bedrijf en de sector gezonder. Overigens kunnen op dit moment niet alle processen gerobotiseerd worden en blijven we dus deels afhankelijk van arbeidsmigranten. Omdat we gezonde producten maken en daarmee een maatschappelijke bijdrage leveren, vinden wij dat hiermee rekening gehouden moet worden bij het maken van wet- en regelgeving.”
Waar liggen voor jullie nog mogelijkheden op gebied van robotisering? “Dan moet je kijken naar processen die arbeidsintensief zijn door het zware, repeterende handwerk en waar goede kansen liggen voor werkbare oplossingen. Dat geldt zowel voor het primaire proces als bij administratieve processen. In onze branche voel je de dagelijkse druk van afnemers, zowel op prijs als op verkrijgbaarheid van producten.”
Wat maakt robotisering zo complex in de groente- en fruitbewerking Jantine vervolgt: “Wat hier speelt is dat werken met natuurproducten lastig is te standaardiseren. Geen krop is hetzelfde en de natuur zorgt ook nog voor afwijkingen. Daarnaast is robotisering uiteindelijk mensenwerk. Onderschat niet de tijd en energie die nodig is om dat in je processen te integreren. We hebben een robot ontwikkeld die dressingzakjes automatisch kan opleggen. In de werkplaats werkte dat goed, maar nu bij vier graden en veel water is het resultaat niet meteen wat het zou moeten zijn. Voor je het weet ontstaat er een negatief beeld over iets wat je bedrijf juist toekomstgerichter maakt. Daar komt bij dat robots duur zijn en dat vereist volumes en goede, liefst langlopende afspraken met supermarkten. Daar zien we de nodige uitdagingen.”
Jantine Heemskerk – Heemskerk fresh & easy
" Onderschat niet de tijd en energie die nodig is om robotisering in je processen te integreren. "
Hoe belangrijk is verduurzaming bij jullie investeringen? “We zetten natuurlijk in op een win – win. Heemskerk wil zuiniger werken. Een nieuwe waslijn moet minder water gebruiken. We kijken naar wat kan, maar als het niet rondgerekend kan worden gebeurt het niet.”
Wat vindt de Sector Banker?
Investeren in kennis en skills is key. Een krappe arbeidsmarkt maakt investeren in technologie en medewerkers nog belangrijker. Goed werkgeverschap is ook dat met opleiden en ontwikkelen je medewerkers gezond, fit en gemotiveerd blijven. Met het werk zo aantrekkelijk mogelijk maken voorkom je uitstroom naar andere sectoren. Dat levert betrokken medewerkers op. Aantrekkelijk werkgever zijn en blijven, daar gaat het om!
Luister naar de podcast over Sociaal Innoveren met Claudia Lette-Ansems van SOL (Stichting Ontwikkelingsfonds Levensmiddelenindustrie).
Tips voor ondernemers
- Blijven investeren in medewerkers zorgt voor een vitale en veerkrachtige en daarmee een toekomstgerichte organisatie die klaar is voor verdere stappen op gebied van robotisering;
- Investeren in robotisering van primaire processen maakt de afhankelijkheid van onder andere arbeidsmigranten geringer. En zorgt voor outputverbetering;
- Acceptatie van robotisering op de werkvloer is essentieel. Dat bereik je alleen door medewerkers actief te betrekken. We vergeten regelmatig om medewerkers mee te nemen in investeringsplannen en waarom dat nodig is. Dat is een gemiste kans.
Meer sectorinformatie?
Ceel Elemans – ING Sr. Sector Banker
ceel.elemans@ing.com
